**Chú thích của dịch giả**
**Chiến dịch Tomodachi**
Đây là tên của một chiến dịch do Lực lượng Vũ trang Hoa Kỳ, đặc biệt là các đơn vị đồn trú tại Nhật Bản, tiến hành nhằm hỗ trợ cứu trợ thảm họa sau trận động đất và sóng thần tàn phá vùng Tohoku vào năm 2011.
**Rượu Sake Daiginjo**
Một trong những loại rượu sake cao cấp nhất.
**Tháng Tư năm sau nữa**
Bố của Shinichi đang suy nghĩ theo lịch học của Nhật Bản, trong đó năm học bắt đầu vào tháng Tư (theo truyền thống, người ta cho rằng năm học bắt đầu khi hoa anh đào nở).
**Vùng Tokai**
Về mặt kỹ thuật, vùng Tokai trải dài qua hai vùng lớn hơn là Chubu và Kansai (đây không phải là một vùng chính thức của Nhật Bản, mà là một cách phân chia được nhiều người biết đến), bao gồm các tỉnh Aichi, Shizuoka và một số tỉnh khác.
**Cốc sứ (Minh họa)**
Trên chiếc cốc có dòng chữ agari (nghĩa đen là “lên”, nhưng trong các nhà hàng như quán sushi thì có nghĩa là “món đã sẵn sàng!”), cùng với tên của rất nhiều loại cá khác nhau. Những chiếc cốc này rất phổ biến trong các nhà hàng sushi.
**Cây búa**
Cây búa này là một chi tiết liên hệ đến thương hiệu *City Hunter*, trong đó nhân vật chính có tính lăng nhăng thường xuyên bị người tình tin đồn của mình dùng một cây búa tương tự để tấn công.
**Cuộc hội thoại chơi chữ**
Gần đầu chương này, Shinichi và Matoba có một màn đối đáp nhanh như chớp với những câu chơi chữ cực kỳ dở tệ. Chúng tôi đã phải nghĩ ra những lối chơi chữ ít nhiều hoàn toàn khác để cuộc trò chuyện có thể phần nào hợp lý trong tiếng Anh. Để bạn hình dung những gì đã thay đổi, đây là bản dịch nghĩa đen của văn bản gốc:
“Khi cậu nói rút quân [tesshuu], có phải là một thanh thép dày và dài không?”
“Đó là một cây cột sắt [tecchuu].”
“Và khi cậu nói vĩnh cửu [eien], có phải là một trong những chiếc xe thể thao đa dụng của Porsche không?”
“Đó là một chiếc Cayenne [kaien].”
“Tôi hiểu rồi. Vậy liệu có khả năng một kiếm thánh nắm giữ vị trí Thiên Giới Tối Cao—”
Dòng cuối cùng là một chi tiết liên hệ đến *Five Star Stories*, trong đó một nhân vật tên là Douglas Cayenne được mô tả bằng những thuật ngữ mà Shinichi sử dụng ở đây.
**Nhân loại sắp bị hủy diệt!**
Câu nói “Tôi đã nghe những gì anh nói—nhân loại sắp bị hủy diệt!” rất phổ biến trong bộ manga *MMR: Magazine Mystery Reportage* của Ishigaki Yuuki, được đăng không thường xuyên trên Tạp chí Shonen hàng tuần của Kodansha trong những năm 90. Trong loạt truyện này, nhân loại thường xuyên bị đe dọa hủy diệt.
**Urashima Tarou**
Một câu chuyện cổ tích của Nhật Bản, trong đó nhân vật chính đến sống trong cung điện của Long Vương dưới đáy đại dương. Ở đó, anh đem lòng yêu con gái của Long Vương, và khi Urashima Tarou quyết định muốn trở lại mặt đất, cô gái đưa cho anh một chiếc hộp và dặn không được mở ra. Khi lên bờ, Urashima phát hiện ra rằng vài năm anh ở trong cung điện của rồng thực chất đã là vài trăm năm trên đất liền. Bị tính tò mò khuất phục, anh mở chiếc hộp ra và ngay lập tức già đi thành một ông lão.
**Giới hạn Roche**
Giới hạn Roche, nói một cách tổng quát, là điểm mà tại đó lực hấp dẫn do một thiên thể lớn hơn tác động sẽ phá hủy một thiên thể nhỏ hơn, vì lực hấp dẫn của thiên thể lớn vượt quá lực hấp dẫn giữ cho thiên thể nhỏ được nguyên vẹn. Hiện tượng này là nguyên nhân tạo ra các vành đai mảnh vụn không gian có thể nhìn thấy xung quanh một số hành tinh.
**Thời Edo và Thời Chiến Quốc**
Thời đại Edo là tên gọi cho thời kỳ cai trị của các shogun Tokugawa, kéo dài từ khi Tokugawa Ieyasu lên nắm quyền vào năm 1603 cho đến cuộc Duy Tân Minh Trị năm 1868. Thời kỳ này được đặt theo tên thành phố Edo, nơi các shogun chọn làm thủ đô—thành phố này ngày nay được biết đến nhiều hơn với tên gọi Tokyo. Thời kỳ “Chiến Quốc” trong tiếng Nhật gọi là sengoku jidai, dùng để chỉ thời kỳ nội chiến diễn ra ngay trước thời Edo, bắt đầu từ những năm 1460.
**Thí ngh*ệm Philadelphia**
Tức là *The Philadelphia Experiment*, một bộ phim năm 1984 có cốt truyện cơ bản giống như Shinichi mô tả, với một thí nghiệm về tàng hình đã gặp sự cố và đưa thủy thủ đoàn từ năm 1943 đến năm 1984. Có lẽ không phải ngẫu nhiên mà họ phát hiện ra rằng sự tương tác giữa hai dòng thời gian có thể đẩy thế giới vào nguy hiểm.
**Ẩn náu trong không gian phụ**
Có thể là một chi tiết liên hệ đến một con tàu có khả năng này trong thương hiệu *Space Battleship Yamato*.
**Đáy dâm đãng**
Thuật ngữ này được dùng để dịch cho từ *sasoi-uke* trong Tập 8. Hikaru nói rằng anh bắt đầu mặc đồ giả gái vì *uke-nerai*, gần như là mong muốn được chấp nhận, nhưng nghĩa đen là “nhắm đến uke”. (*Ukeru* có thể có nghĩa là “chấp nhận” theo cả nghĩa bóng lẫn, bạn biết đấy, nghĩa đen.) Elvia bám vào phần *uke* và từ đó chúng ta bắt đầu màn chơi chữ.
**Đếm ngược c*ối cùng**
Tên đúng là *The Final Countdown*, đây là một bộ phim khoa học viễn tưởng của Mỹ năm 1980, trong đó, đúng như được mô tả trong truyện, tàu USS Nimitz được đưa về một ngày trước cuộc tấn công Trân Châu Cảng.
**Hắc thuyền**
*Kuroi fune*, hay “hắc thuyền”, là hạm đội do Thiếu tướng Matthew Perry chỉ huy, đã buộc Nhật Bản phải mở cửa giao thương với thế giới bên ngoài (đặc biệt là phương Tây) vào những năm 1860 sau nhiều thế kỷ tự cô lập. Chúng được gọi là hắc thuyền vì màu của những cánh buồm.
**Tất cả đứng dậy**
Như bạn có thể biết qua anime, các buổi học ở Nhật Bản thường bắt đầu bằng việc một học sinh (thường là lớp trưởng) hô “Kiritsu!”, nghĩa là “Đứng dậy!”. Cả lớp đứng lên, sau đó cúi chào theo hiệu lệnh “Rei!” (“Cúi chào!”). Cuối cùng, học sinh phụ trách ra lệnh “Chakuseki!” (“Ngồi xuống!”). Mọi người ngồi xuống và buổi học bắt đầu.
**Những cái ôm với các Ma Nhân**
Nguyên tác tiếng Nhật là *Majin-chan wa Hagu Shitai* (Các ma nhân muốn ôm), một chi tiết liên hệ đến manga và sau đó là anime *Demi-chan wa Kataritai* (Các á nhân muốn trò chuyện). Trong tiếng Anh, bộ truyện này có tên là *Interviews with Monster Girls*, vì vậy chúng tôi đã cố gắng dựa vào đó để dịch.
**Shin Gozura**
Tiêu đề này liên hệ đến bộ phim *Shin Godzilla* năm 2016 (lưu ý rằng Godzilla trong tiếng Nhật là “Gojira”), do chính người tạo ra *Neon Genesis Evangelion*, Anno Hideaki, đạo diễn.
**Tàu khu trục mang trực thăng**
“Tàu khu trục mang trực thăng” là sự kết hợp của “tàu sân bay trực thăng” và “tàu khu trục đa năng”. Một số tàu chiến của Nhật Bản là tàu sân bay trực thăng (tức là tàu sân bay chủ yếu phục vụ trực thăng) được chỉ định là tàu khu trục đa năng do những hạn chế trong Hiến pháp về việc sở hữu các nền tảng vũ khí tấn công. Tàu khu trục đa năng lớp Izumo được hạ thủy vào năm 2015, vài năm trước khi cuốn sách này được xuất bản, và ngay lập tức trở thành tàu nổi lớn nhất của Lực lượng Phòng vệ Hàng hải Nhật Bản. Khi được ra mắt vào năm 2013, con tàu này đã trở thành tâm điểm gây tranh cãi vì có ngoại hình rất giống một tàu sân bay thông thường.
**Khu vực *8**
*Area 88* là một bộ manga của Shintani Kaoru kéo dài từ năm 1979 đến 1986. Nó đã truyền cảm hứng cho một bản chuyển thể OVA vào giữa những năm 80 và một loạt phim hoạt hình 12 tập vào năm 2004. Câu chuyện tập trung vào một phi công trẻ tài năng tên là Kazama Shin, người bị gia nhập Quân đoàn Nước ngoài của một quốc gia nhỏ đang bị kẹt trong một cuộc nội chiến. Để sống sót qua thời gian tại ngũ, anh phải bay để giành lấy mạng sống của mình.
**Hạm đội *ầm lặng**
Tức là *Silent Service* (*Chinmoku no Kantai*), một bộ manga của Kawaguchi Kaiji kéo dài từ năm 1988 đến năm 1996. Trong đó, thủy thủ đoàn của một tàu ngầm hạt nhân Nhật Bản đã nổi loạn và tuyên bố con tàu là một quốc gia riêng, yêu cầu sự công nhận của quốc tế dưới sự đe dọa sẽ kích hoạt vũ khí hạt nhân của họ.
**C*ng**
Một chi tiết liên hệ đến loạt tiểu thuyết và sau đó là anime, *Gate*. Được viết bởi Yanai Takumi, loạt truyện này kể về một cánh cổng (dĩ nhiên) dẫn đến một thế giới giả tưởng mở ra ở trung tâm thành phố Tokyo.
**Rồng T*c Chiến**
Có thể là một chi tiết liên hệ đến các trò chơi điện tử *Space Harrier*, diễn ra tại một địa điểm có tên là Dragonland.
**Bao xa tới *hiên đường**
“How Far to Paradise” là tên bài hát chủ đề cho OVA *Area 88* từ những năm 80.
**G*ấc mơ của Yotaka**
Tức là “Yotaka no Yume”, bài hát mở đầu của *Zoids Genesis*.
**Vùng *guy Hiểm**
“Danger Zone”, của Kenny Loggins: bài hát chủ đề của phim *Top Gun*.
**Ngày *ộc Lập**
Một bộ phim khoa học viễn tưởng của Mỹ năm 1996, trong đó một hạm đội tàu của người ngoài hành tinh đến Trái Đất và bắt đầu phá hủy các công trình kiến trúc nổi tiếng. Phim có một phiên bản của cảnh mà Shinichi đang thảo luận trong đoạn này, trong đó một chiếc máy bay phản lực lượn lách qua một hẻm núi để né tránh một trong những chiến đấu cơ của người ngoài hành tinh.
**“Các ngươi không được cười! Các ngươi không được khóc!”**
Mỗi câu chửi thề của Petralka trong đoạn này đều là một trích dẫn từ Trung sĩ Hartman, người huấn luyện viên trong phim *Full Metal Jacket*.
**Sau *uyến địch**
Tức là *Behind Enemy Lines*, một bộ phim Mỹ năm 2001, trong đó một phi công Mỹ bị bắn hạ trên bầu trời Bosnia và phát hiện ra một cuộc diệt chủng đang diễn ra.
**“Nếu tôi có một đồng xu…”**
Câu trích dẫn (và các chi tiết liên hệ sau đó) trong đoạn này là từ bộ phim *Harley Davidson and the Marlboro Man* năm 1991.
**Ngài S**ck**
Tức là Ngài Spock, một nhân vật người ngoài hành tinh trong loạt phim truyền hình *Star Trek* gốc. Cử chỉ chào của ông, trong đó ông tách các ngón tay trên một bàn tay ra (như Shinichi làm trong hình minh họa), đã trở thành biểu tượng, cùng với câu nói đi kèm, “Sống lâu và thịnh vượng.”
**Ichi wa Zen, Zen wa Ichi**
Cụm từ này, như đã được chỉ ra trong truyện, dịch là “Một là tất cả, tất cả là một,” đến từ *Fullmetal Alchemist*. Nhân vật chính chắp hai tay vào nhau ngay trước khi thực hiện giả kim thuật.
**Gy**s**
Gyaos là một kaiju xuất hiện lần đầu tiên vào năm 1967 trong *Gamera vs. Gyaos*, của hãng phim Daiei.
**Gat***man**
Tức là *Gatchaman*.
**GE**ALK**
Một chi tiết liên hệ đến chế độ GERWALK của VF-1 Valkyrie, một mecha/máy bay chiến đấu có khả năng biến hình trong loạt phim *Macross* (và *Robotech*).