23
Lễ hội văn hóa đã được tổ chức suôn sẻ trong hai ngày, vào một thứ Bảy và Chủ nhật giữa tháng Mười.
Ở lớp 1-1, đúng như kế hoạch, họ đã mở một ngôi nhà ma và nghe đâu cũng khá đông khách.
Tôi nói "nghe đâu" là vì tôi không tham gia. Vào ngày hôm đó, tôi đã nghỉ học.
Kể từ buổi sinh hoạt lớp khi tôi phải cúi đầu nhận lỗi vì không thể tham gia chuẩn bị, các bạn cùng lớp đã ngày đêm miệt mài tạo ra những bộ phận cho ngôi nhà ma. Một góc lớp học chất đầy những mô hình trông đáng sợ làm từ bìa các-tông: nào là nghĩa địa, nào là những tấm thẻ bài sotoba, nào là giếng nước.
Thế nhưng, ngoài những giờ chế tạo được lấy từ thời gian học, tôi hoàn toàn không động tay vào.
Một kẻ không đổ mồ hôi công sức thì không thể nào chỉ hưởng thụ niềm vui trong ngày hội chính thức được.
Vai trò được giao cho tôi vào ngày hôm đó cũng là vị trí có rất nhiều người thay thế được, nên việc tôi nghỉ có thể đã gây ra sự bận rộn do thiếu người, nhưng cũng chỉ có vậy mà thôi. Hoàn toàn không phải là một đòn chí mạng.
Ngược lại, so với việc phải cảm thấy khó chịu khi chứng kiến bộ dạng của một kẻ không hề giúp đỡ lại tham gia vào ngày hội, thì dù bận rộn đến đâu, sự vắng mặt của tôi chắc chắn sẽ khiến các bạn cùng lớp cảm thấy dễ chịu hơn.
Vốn dĩ đã không có ý định tham gia nên tôi không biết chi tiết chương trình lễ hội, nhưng có vẻ như ngoài ngày hội chính thức có khách đến tham quan, các học sinh còn có những niềm vui khác như lễ hội đêm trước hay lễ hội đêm sau.
Thứ Hai và thứ Ba tuần tiếp theo, trường được nghỉ bù.
Nhờ nỗ lực của Sasamoto và những người khác, vào chiều thứ Hai, một buổi tiệc tổng kết của nhóm thành viên tự nguyện trong lớp đã được tổ chức tại một quán karaoke.
Thực ra, trước lễ hội văn hóa tôi cũng được Sasamoto ngỏ lời, nhưng một người không tham gia giúp đỡ và cũng định không tham gia ngày chính thức thì không đời nào lại chỉ tham gia mỗi buổi tiệc tổng kết. Thế nên, tôi đã kiên quyết từ chối.
Sáng ngày diễn ra lễ hội văn hóa, tôi đã liên lạc với trường xin nghỉ với lý do bị cảm và sốt đột ngột.
Để cho chắc, tôi đã nói là nghỉ "hôm nay và ngày mai", tức là nghỉ hai ngày.
Thầy chủ nhiệm có vẻ đã đoán ra lý do thật sự nhưng không nói gì cả.
Thứ Bảy, Chủ nhật, thứ Hai, thứ Ba, thực chất là tôi được nghỉ liền bốn ngày.
Tất nhiên, tôi không nói với ông bà chuyện mình nghỉ lễ hội văn hóa vì lý do khó xử.
Vốn dĩ, tôi còn chẳng cho ông bà biết lễ hội văn hóa diễn ra khi nào.
Nếu biết được ngọn ngành câu chuyện tôi nghỉ lễ hội, ông bà chắc chắn sẽ lo lắng những điều không cần thiết.
Tôi đã mời ông bà đến dự lễ tốt nghiệp trung học cơ sở, nhưng lại khéo léo từ chối khi ông bà ngỏ ý muốn dự lễ khai giảng trung học phổ thông.
Cả hai người đều không còn rảnh rỗi hay khỏe mạnh đến thế.
Tôi cũng đã đắn đo không biết có nên cho ông bà xem bảng điểm học kỳ một hay không, nhưng theo lời ông nội, công việc của ông bà là nuông chiều cháu, và nếu xem thành tích thì dù tốt hay xấu cũng phải nói gì đó, nên ông không muốn xem. Nghe vừa có lý lại vừa như không có lý.
Vì vậy, ông bà không biết chi tiết về thành tích hay sinh hoạt của tôi ở trường.
Về việc tôi có bốn ngày nghỉ liền, thứ Bảy và Chủ nhật vốn là ngày nghỉ nên không có vấn đề gì.
Còn thứ Hai và thứ Ba, tôi đã nói là trường nghỉ vì một ngày kỷ niệm nào đó.
Tận dụng hai ngày thứ Hai và thứ Ba đó, tôi đã đến giúp việc thụ tinh nhân tạo cho cá yamame tại trại nuôi trồng của hợp tác xã ngư nghiệp.
Cá yamame có mùa sinh sản từ tháng Mười đến tháng Mười một.
Hẳn bạn đã từng ít nhất một lần xem qua hình ảnh cá hồi ngược dòng sông, dùng vây đuôi đào sỏi, con cái đẻ trứng và con đực rưới tinh dịch lên. Trong tự nhiên, cá yamame cũng sinh sản theo cách tương tự.
Thế nhưng, việc sinh sản của cá yamame tại trại cá được thực hiện bằng phương pháp thụ tinh nhân tạo.
Hàng năm, Hợp tác xã Ngư nghiệp Thượng nguồn Sông Abaregawa đều tiến hành thụ tinh nhân tạo cho cá yamame trong vài ngày vào khoảng trung tuần đến cuối tháng Mười.
Cụ thể, họ chuẩn bị những con cá đực và cá cái đã trưởng thành còn sống. Vì đây vốn là một trại nuôi trồng nên điều này không thành vấn đề.
Người ta lau kỹ thân cá yamame đực để loại bỏ nước, rồi vuốt mạnh bụng nó từ trước ra sau, tinh dịch màu trắng sữa sẽ bắn ra từ lỗ sinh sản gần vây đuôi và được hứng vào một chiếc đĩa nhỏ.
Tương tự như cá đực, thân cá cái cũng được lau kỹ để loại bỏ nước rồi vuốt bụng, và cũng từ lỗ sinh sản, trứng cứ thế lần lượt rơi ra, được hứng bằng một chiếc bát chuyên dùng trong nấu ăn.
Trứng cá yamame gần như giống hệt trứng cá hồi mùa thu, tức ikura, nhưng hạt nhỏ hơn.
Trong khi trứng cá hồi mùa thu có màu cam, thì trứng cá yamame lại hơi ngả vàng.
Cũng có những cửa hàng làm món trứng yamame ngâm tương y như trứng cá hồi mùa thu, rồi bày lên bát cơm một nửa là trứng này, một nửa là ikura của cá hồi, tạo thành món cơm hai màu dựa trên sự khác biệt về màu sắc.
Cũng có những cửa hàng tham vọng hơn, làm món trứng ngâm tương bằng cả trứng của các loài cá hồi khác như cá hồi vân, rồi dựa vào sự khác biệt màu sắc tinh tế của mỗi loại để gọi là món cơm bảy màu (rainbow).
Điều cần phải cẩn trọng khi lấy tinh dịch hay trứng là, cả hai đều không được để lẫn nước. Không được phạm phải sai lầm như làm nước bắn vào chiếc đĩa nhỏ hay cái bát đã dùng để hứng.
Cả tinh dịch và trứng, trong môi trường sinh sản tự nhiên, đều bắt đầu hoạt động vào thời điểm chúng ra khỏi cơ thể và tiếp xúc với nước sông.
Ở sông, vô số con đực bám theo con cái sẽ ngay lập tức rưới tinh trùng lên trứng vừa được đẻ ra trong nước, nên việc thụ tinh diễn ra tức thì. Nhưng trong trường hợp thụ tinh nhân tạo, tinh dịch và trứng được lấy ra riêng biệt, nên nếu nước lọt vào trong vật chứa và khiến chúng bắt đầu hoạt động, thì cả tinh dịch và trứng sẽ yếu đi trước khi kịp thụ tinh. Trứng chưa được thụ tinh sẽ chết và mọc nấm mốc, làm ô nhiễm cả những quả trứng khác, nên để không xảy ra điều đó, cần phải hết sức chú ý việc bị dính nước.
Người ta cho dung dịch đẳng trương vào bát chứa trứng để ngâm, chứ không phải nước thường.
Dung dịch đẳng trương trong trường hợp này là nước muối có nồng độ bằng với áp suất thẩm thấu của thể dịch trong trứng cá yamame.
Nước thường có nồng độ loãng hơn thể dịch của trứng cá yamame.
Vì vậy, nếu cho trứng vào nước thường, trứng sẽ hút nước và hơi phồng lên.
Nếu là dung dịch đẳng trương, vì nồng độ giống nhau nên trứng sẽ không hút nước, giữ nguyên trạng thái như khi còn trong cơ thể cá yamame.
Người ta đổ tinh dịch trong đĩa nhỏ vào bát trứng đã ngâm trong dung dịch đẳng trương, khuấy đều rồi để yên một đến hai phút.
Tiếp đó, người ta thêm nước ngọt vào chiếc bát, nơi mà đáng lẽ tinh dịch và trứng đang được trộn đều trong dung dịch đẳng trương.
Do tiếp xúc với nước ngọt, tinh trùng trong tinh dịch bắt đầu hoạt động và thụ tinh với trứng.
Sau khi để yên hai đến ba phút cho quá trình thụ tinh hoàn tất, trứng sẽ được chia nhỏ và cho vào một loại dụng cụ gọi là khay ấp (fukabon).
Khay ấp là một dụng cụ chuyên dụng làm bằng gỗ, có dạng một khung hình vuông cạnh khoảng ba mươi centimet, đáy căng một tấm lưới có mắt lưới với kích thước không để trứng lọt qua. Nó là một cái mâm (obon) hình vuông có đáy lưới và viền gỗ.
Sau khi cho khoảng một nghìn quả trứng đã thụ tinh vào trong mỗi khay ấp sao cho không chồng lên nhau, người ta đặt một khay ấp khác lên thay cho nắp, và cũng cho trứng đã thụ tinh vào khay ấp làm nắp đó.
Khoảng mười tấm khay ấp được gom thành một bộ, dùng dây buộc lại để hợp nhất chúng, tránh bị rời rạc hay có khe hở, sau đó đặt chúng xếp hàng trong một con mương có chiều rộng lớn hơn khay ấp một chút. Trong mương, nước giếng được cho chảy ở mực nước đủ để nhấn chìm hoàn toàn các khay ấp.
Dòng nước giếng chảy có vai trò liên tục cung cấp oxy cho trứng cá yamame qua các mắt lưới của khay ấp, đồng thời giữ cho trứng luôn sạch sẽ.
Con mương này là một thiết bị chuyên dụng được làm ra để dễ dàng quản lý cho đến khi trứng cá yamame nở. Người ta thường gọi nó là bể ấp.
Tại trại nuôi trồng của Hợp tác xã Ngư nghiệp Thượng nguồn Sông Abaregawa, họ để trống một mặt của bể xi măng thường dùng để nuôi cá yamame, đặt các két bia úp ngược vào trong làm giàn đỡ, rồi đặt lên trên đó một hệ thống mương dài vài mét có tường và đáy làm bằng ván gỗ để sử dụng như bể ấp.
Từ phía thượng nguồn của mương, nước giếng vốn được dẫn vào bể xi măng sẽ được cho chảy vào, và từ phía hạ nguồn của mương, nước sẽ chảy xuống bể xi măng. Đầu cuối của mương được chặn lại đến mực nước có thể nhấn chìm khay ấp, tạo ra một cơ chế để nước tràn ra và chảy xuống.
Cá yamame trong tự nhiên, sau khi đẻ trứng vào hố đã đào trong sỏi, sẽ lấp hố bằng cách phủ sỏi lên trứng.
Việc ấp bằng khay ấp là một cơ chế mô phỏng trạng thái trứng nằm trong sỏi.
Trứng trong tự nhiên vì được phủ sỏi lên trên nên trong khoảng thời gian cho đến khi nở, chúng luôn ở trong bóng tối.
Để tái tạo cùng điều kiện đó, người ta phủ lên bể ấp một bộ khung và tấm bạt xanh, tạo ra một loại phòng tối để trứng luôn ở trong bóng tối.
Trong phòng tối có lắp đặt bóng đèn, và có cơ chế bật đèn khi có người vào làm việc. Nếu chỉ tiếp xúc với ánh sáng trong lúc làm việc thì trứng không có vấn đề gì.
Trong trạng thái đó, sau khoảng một tháng rưỡi, trứng sẽ nở và trở thành cá bột (shigyo).
"Cá bột" là từ dùng để chỉ cá ở trạng thái vừa mới nở ra từ trứng, là trạng thái mà cấu trúc cơ thể như bộ xương vẫn chưa hoàn chỉnh. Cụ thể, đó là một trạng thái như thể trứng cá ikura mọc thêm đầu và đuôi. Hoàn toàn không giống cá trưởng thành.
Dù sao đi nữa, việc chúng đến được giai đoạn nở là câu chuyện của một tháng rưỡi sau.
Cho đến lúc đó, mỗi ngày phải kiểm tra bên trong khay ấp và loại bỏ những quả trứng chết đã hóa trắng.
Nhưng, đó là chuyện của một công việc khác.
Tôi đã tận dụng hai ngày thứ Hai và thứ Ba vào trung tuần tháng Mười, vốn là ngày nghỉ bù cho lễ hội văn hóa, để tham gia vào công việc thụ tinh nhân tạo cho cá yamame theo cách như vậy.