◇
Hoàn cảnh của tôi, với một số người, có lẽ khá đáng ngưỡng mộ.
“――Này, ông đánh rơi tiền kìa.”
Hồi nhỏ, tôi đã cất tiếng gọi một người đàn ông đến thăm làng.
“Ồ? Nhóc là con nhà ai mà ta chưa bao giờ thấy trong làng này vậy?”
“Tôi ở đây từ lâu rồi. Chỉ là không ra khỏi nhà thôi.”
“À phải… hình như trưởng làng có nhắc tới nhóc. Bảo là bố mẹ nhóc cứ năn nỉ lão tìm người nhận nhóc đi, dù rẻ mạt cũng được. Lão điên đầu ra phết.”
Người đàn ông cười phá lên khi nhìn bộ dạng tiều tụy của tôi.
Hồi đó, tôi chắc hẳn trông thảm hại lắm. Thân hình còi cọc vì suy dinh dưỡng, ăn không đủ no. Làn da trắng bệch khác hẳn đám trẻ con nghèo ở làng quê. Và dù chuyện này không nên để trẻ con nghe thế, những lời người đàn ông nói đều là sự thật.
Ngay cả bố mẹ tôi cũng ghét bỏ tôi, chứ đừng nói đến dân làng.
Thân thể yếu ớt bẩm sinh cộng với môi trường khắc nghiệt, tôi chỉ ra ngoài chút thôi cũng đủ ốm, nên không thể phụ việc như lũ trẻ khác. Trong khi chúng lớn lên sẽ đi lính ở Đế đô, tương lai tôi mù mịt. Có khi còn chết trước tuổi thành niên.
Vậy nên, bố mẹ muốn bán tôi cho thương buôn nô lệ. Tôi biến mất thì đỡ tốn cơm, lại kiếm được chút tiền. Họ mơ có được đứa con khỏe mạnh, và gửi đi lính để nhận lương, thoát nghèo.
Dù là trẻ con, tôi hiểu rõ. Nên ―― tôi hành động.
“Dốt thế, thấy tiền mà thật thà trả lại. Giữ lại thì bố mẹ nhóc còn khen.”
“…Nhưng nếu mất đồng vàng trị giá ngàn bạc, ông cũng gặp rắc rối phải không?”
Biểu cảm của người đàn ông lập tức thay đổi, “…Nhóc biết giá trị đồng tiền này?”
“Nó đáng giá một ngàn đồng bạc, đúng không?”
“Sao nhóc biết?”
“Trưởng làng dùng một đồng vàng mua lương thực từ người khác rồi chia cho dân. Tôi tính từ số bạc bố mẹ đóng và số hộ trong làng. Khoảng ngàn đồng.”
“…Bố mẹ dạy nhóc à?”
“Không. Tôi luôn ở nhà một mình nên tự nghĩ vậy thôi.”
Ở những ngôi làng hẻo lánh, rất ít người biết chữ hay tính toán. Chỉ trưởng làng và những thương buôn có kỹ năng đó ―― và họ sống sung túc hơn chút so với những người khác.
Nên tôi chọn con đường khác. Tuy yếu đuối, nhưng tôi có thời gian suy nghĩ. Tôi so sánh gia đình mình với những người khá giả hơn, và nhận ra rằng tri thức, không phải sức mạnh, cũng có thể đem lại giàu sang.
“Này nhóc, mấy tuổi rồi?”
“Sáu. Tôi biết đọc, viết đơn giản và tính toán. Nếu được dạy, tôi sẽ học nhanh thôi.”
“Haha! Ra vậy, ra vậy, đúng là khách hàng thú vị!”
Người đàn ông cười lớn, rồi nhìn thẳng vào tôi, “Vậy nhóc tính làm gì sau khi kể cho ta biết chuyện này?”
Tôi biết mình đã khiến ông ta chú ý, nên chỉ nhẹ nhàng đáp, “――Hãy mua tôi làm nô lệ.”
Thế là tôi tự bán mình. Đó là lựa chọn đúng đắn. Ở lại làng, tôi sẽ thành kẻ “vô dụng”. Nếu để người khác bán tôi đi, sẽ chẳng ai biết giá trị thật của tôi. Nên tôi tự định đoạt, và bằng cách chứng tỏ mình hơn một công cụ, tôi tự mở ra một tương lai mới.
Đúng như suy nghĩ, cuộc đời tôi đã thay đổi hoàn toàn. Tôi tiếp thu mọi thứ người thương buôn dạy cho, phát triển tài năng, và được bán cho một học giả ở Đế đô đang cần trợ lý. Tôi được sống như một con người đúng nghĩa, trung thực, không còn phải lo đến đói khát, không còn phải mặc áo rách, không còn run rẩy dưới mưa lạnh trong căn nhà dột nát.
Trong thời gian làm trợ lý, tôi tiếp thu từng bài học, tìm hiểu mọi tri thức mà tôi khao khát muốn biết.
Tương lai ấy, tôi đã thấy trước.
Tôi không còn là kẻ ‘vô dụng’. Người đời giờ đây gọi tôi bằng danh hiệu mới.
Kẻ nắm giữ vạn tri thức, thấu hiểu quy luật thế gian, trí tuệ sánh ngang thần thánh.
Đó là tôi, ‘Hiền Nhân’ ―― Reid Frieden.