“Ông biết gì không, có một chuyện tui không thể không ngừng thắc mắc về mánh tường thuật”
.
Izumi đột nhiên nói như thế. Cô bạn thanh mai trúc mã này của tôi luôn có thói quen bất ngờ lên tiếng như thế.
Trường Cao trung Tỉnh Kamioka, một căn phòng trên tầng 1.
Kì nghỉ đông chỉ vừa bắt đầu, nhưng mà không may thay, vẫn còn lớp phụ đạo chưa được nghỉ.
Thế nhưng vẫn còn hơn 20 phút nữa mới đến lúc lớp phụ đạo bắt đầu. Izumi và tôi đến sớm như mọi người, và cũng như mọi khi, đang ngồi nói chuyện về tiểu thuyết trinh thám. Cả cô ấy và tôi đều đọc truyện trinh thám một cách say mê, nên chúng tôi có thể nói chuyện với nhau được rất lâu.
Là cô bạn thanh mai trúc mã từ tiểu học đến giờ của tôi, Izumi nói chuyện thẳng thắng với tôi không chút để ý những ánh mắt xung quanh. Mặc dù, tôi thì có hơi để ý một chút.
.
“Vốn dĩ, mánh tường thuật được bỏ vào coi như là một mánh khóe từ bên ngoài câu truyện… cho nên, nếu như dựa trên tiêu chuẩn tiểu thuyết bình thường thì, như thế có công bằng không?”
.
Izumi hỏi thế.
.
“Ý là?”
“Đa phần, các mánh tường thuật đều là để người đọc mắc lừa, còn nhân vật trong truyện thì lại không ngạc nhiên chút nào đúng không? Ví dụ một mánh tường thuật xưa như trái đất đi. Nhân vật chính được viết cứ như chỉ mới 20 tuổi thực ra là một ông già ngay từ đầu, kiểu giống vậy. Nhưng những người tương tác với nhân vật chính đó đều biết được ông ta là người già từ đầu. Nghĩa là chỉ có mỗi người đọc là bị bất ngờ tam quan đảo loạn thôi, còn những nhân vật thì hoàn toàn không có gì đáng ngạc nhiên hay khác thường cả”
.
Izumi nói như thế với một giọng quả quyết.
Và khi cô ấy rướn người lên bàn áp sát mặt tôi thì từ góc hở trên áo sơ-mi trắng của cô ấy tôi thấy được một phần ngực cũng có cùng màu, nên tôi trả lời có hơi hốt hoảng một tí.
.
“Ừm, bà nói đúng” tôi trả lời “nhưng vậy thì có vấn đề gì?”
“Thì bởi tui mới nói…”
.
Izumi lại đè xuống bàn lần nữa để nhấn mạnh.
.
“Nếu như bỏ đi mánh tường thuật từ một câu truyện có sử dụng nó thì sao? Còn lại cái gì trong đó? Vài mánh khóe vật lí không chút tài tình, vài cuộc điều tra và xác nhận danh tính từ cảnh sát, dẫn đến một thủ phạm không đáng ngạc nhiên gì. Không phải chỉ có vậy thôi sao?”
“Ừm, đúng là tui có đọc không ít tiểu thuyết kiểu đó”
.
Tôi đồng tình chuyện đó.
.
“Nhưng mà như vậy không phải vẫn ổn sao? Bởi vì, ít ra với người đọc mà nói, mánh tường thuật tồn tại đã làm được công việc của nó. Nó mang đến một loại bất ngờ, thậm chí có thể làm trung tâm của cả câu truyện nữa”
“Ừ thì ông nói không sai, nhưng… những tiểu thuyết sử dụng mánh tường thuật, có một quy luật thép. Và đó chính là…”
“Người tường thuật không thể nói dối”
.
Tôi mỉm cười kết câu giúp cô ấy.
Izumi chỉ tay vào mặt tôi như muốn nói ‘chính là thế’
.
“Ví dụ như là mánh che giấu giới tính đi, tác giả sẽ phải đặt cái bẫy này nọ ở vài chỗ để khiến nó thành công. Để khiến độc giả hiểu lầm một người phụ nữ là đàn ông thì, ví dụ họ sẽ có công việc mà nữ giới là thiểu số, hoặc là cho họ những cái tên hơi nam tính hoặc trung tính, như là Akira hoặc Makoto chẳng hạn. Đúng không, Akira?”
.
Cô ấy làm tôi bất ngờ
Một cách kì diệu thay, tên tôi đúng là Akira. Nhưng từ khi Izumi vào Sơ Trung thì cô ấy đã bắt đầu gọi tôi bằng họ, Kouzuki. Nên đã lâu rồi cô ấy không gọi tôi bằng cái tên Akira, nên tôi hỏi bối rối.
.
“Tên tui liên quan gì ở đây đâu?”
.
Nên tôi chèn vào một câu như thế.
.
“Vậy rồi bà còn định nói gì về mánh tường thuật để lừa đảo giới tính nữa?”
“À, ừ” Izumi nói, mặt hơi đơ ra “Vấn đề tôi muốn nói ở đây giống như lúc nãy, ‘nhân vật trong truyện không có chút ngạc nhiên nào’, mặc dù ‘người tường thuật không được nói dối’”
“Ừm”
“Vậy thì đến vấn đề tiếp theo… ‘nếu như độc giả phát hiện ra mánh tường thuật thì sao?’, là cái tôi muốn nói đến”
“Đúng là rất dễ có chuyện đó”
.
Tôi gật gù.
.
“Bởi vì không thể nói dối, nên độc giả có trực giác tốt sẽ nhận ra mình bị thiếu hụt thông tin, kết quả là đoán ra được sự thật”
“Ừm ừm. Và sau khi sự thật lòi ra rồi thì… câu truyện trở nên rất chán. Một câu truyện dựa dẫm càng nhiều vào mánh tường thuật thì nó sẽ càng chán hơn với những người đã nhìn thấu được nó”
“Ra là thế, một vấn đề bản chất”
.
Tôi nói. Sau khi suy ngẫm một chút, tôi đáp lại.
.
“Nhưng mà tới một mức nào đó thì, tui nghĩ chuyện đó là không thể tránh được. Không có cái gọi là mánh tường thuật hoàn hảo. Tác giả càng cố công bằng thì càng khó để lừa được độc giả. Những tác giả trinh thám luôn muốn nhắm đến càng nhiều độc giả càng tốt, nhưng mà tui cá là không thể nào lừa hết 10 người trên 10 được”
“Ra vậy”
.
Izumi đưa tay lên cằm trầm ngâm.
.
“Vậy phải làm gì mới lừa được càng nhiều độc giả càng tốt?”
.
Câu hỏi đó rất lạ. Bởi vì hai người chúng tôi đều là ở bên phe độc giả.
.
“Để xem”
.
Tôi vẫn thử suy ngẫm chuyện đó.
.
“Tui nghĩ là sẽ phải viết câu truyện với suy nghĩ rằng độc giả chắc chắn sẽ bị mánh khóe lừa. Vì bên xuất bản muốn bán được sách, nên có lẽ họ sẽ ghi là ‘Trang cuối đó thật có ấn tượng!!’ ở trên bìa. Nhưng mà nếu làm vậy thì sẽ chỉ để lộ ra rằng sẽ có một mánh tường thuật…
Với một câu truyện như thế, nhân vật trung tính có một công việc có nhiều nam tính… lại hóa ra là nữ tính… liệu có thực sự được không? Bởi vì dù tác giả có cố vắt óc cỡ nào để mô tả cô ta giống nam giới đi nữa thì nếu độc giả phát hiện ra giới tính thật rồi thì cũng không làm gì được”
“Ừm, cũng đúng”
“Nên nếu như muốn khiến một nhân vật bằng mọi cách đều giống nam giới thì sẽ phải dùng những cách bất ngờ hơn để nói lên chuyện đó mới được”
“Ví dụ như?”
“Ví dụ như…”
.
Trả đũa ‘Akira’ lúc nãy.
.
“Tên bà là Izumi”
“Ừm”
.
Izumi nhìn tôi mơ màng không hiểu.
.
“Rồi sao?”
“Ví dụ như trong tiểu thuyết xuất hiện một nhân vật tên là Izumi. Được diễn tả từ đầu đến cuối là rất yểu điệu nữ tính, nhưng cuối cùng hóa ra lại là nam… sẽ là cái kết ‘plot twist’ đi. Izumi thực ra lại là họ của anh ta, đó vẫn là thật. Nhưng nếu khiến cho độc giả hiểu lầm rằng Izumi là tên của anh ta thì nó lại là một cái tên nữ tính đàng hoàng, nên tác giả không nhận ra được Izumi = nam”
“Ra vậy.
.
Izumi gật gù.
.
“Vậy nếu như lấy họ của ông là Kouzuki. Nhưng không ghi rõ cách đọc, rồi khiến nó nhìn giống như tên thì có lẽ độc giả sẽ hiểu lầm rằng ông là một cô gái tên là Katsuki” (TN: cái họ ‘香月’ thường được đọc thành Katsuki)
“Chính là như thế”
.
Dĩ nhiên, sự thật không phải thế.
Tên của tôi Kouzuki Akira là tên của một người đàn ông thực sự, còn Utagawa Izumi là một phụ nữ không sai vào đâu được.
.
“A, nhưng mà…”
.
Tôi quay lại nói chung chung.
.
“Những mánh tường thuật, dù có vô nghĩa đến mức nào, dù có dễ bị độc giả phát hiện cỡ nào đi nữa, tôi nghĩ chúng sẽ vẫn có giá trị. Ít ra, sử dụng mánh tường thuật cho giải trí có giá trị ở một góc độ khác”
“Đó là?”
“Bà có nghe đến ‘bias training’ chưa?’
.
Izumi lắc đầu.
.
“Không như ông, tôi dở tiếng anh lắm”
“À ừ. ‘Bias training’ là rèn luyện cách suy nghĩ để phát hiện những góc độ kì thị hay định kiến vô thức của bản thân. Tui nghe là dạo này bên phương Tây mấy vụ đó rất phổ biến”
“Tức là mánh tường thuật có thể dùng để ‘bias training’?”
“Chính vậy”
.
Tôi gật đầu
.
“Những hiểu lầm về giới tính là đặc biệt dễ áp dụng. Ví dụ như có một người cảnh sát tên là Makoto, và là thuộc thiểu số của ngành là giới nữ. Một mánh tường thuật được áp dụng để khiến độc giả cảm thấy cô ta là đàn ông. Một vài độc giả nhận ra rằng cô ta là nữ giới, nhưng những người khác thì cứ tiếp tục cho rằng cô ta là đàn ông. Như thế tạo ra một loại hiệu ứng nhất định.
Các độc giả sẽ nhận ra rằng ‘người cảnh sát có tên trung tính thích nữ giới’ cũng có thể cũng là nữ giới. Mặc dù chúng ta vẫn sống bình thường không thay đổi gì, nhưng có những người sẽ có cuộc sống dễ dàng hơn vì chuyện đó. Đây là góp sức vào việc nhận ra chuyện đó”
“Vậy à. Nhưng mà việc đó thì liên quan gì đến những tác phẩm mà độc giả dễ phát hiện mánh tường thuật?”
“Những độc giả dễ nghi ngờ sẽ tự mình nhận ra giới tính của nhân vật dễ hơn. Với chủng tộc Nhân Loại của chúng ta, chuyên sống như một tập hợp các định kiến thì như thế là một bước nhảy vọt lớn rồi”
“Đồ Anh-xtanh”
.
Izumi cười nhẹ mà nói như thế.
.
“Ừ thì đó là ngành của tui mà”
.
Tôi đáp lại nụ cười đó. Và tôi thấy được nụ cười của cô ấy cũng rất tuyệt vời. Trên làn da trắng hồng đó, miệng cô ấy tạo hình cong nhẹ, nhìn cực kì thu hút.
Nhưng rồi, Izumi lặng lẽ nói tiếp.
.
“Nhưng với những người kiểu đó… ý tui là, những thiểu số đó, dù có vẻ như họ đang sống kiểu đặc biệt gì đó với thế giới thì, với bản thân họ tui nghĩ chuyện đó là hết sức bình thường”
“Bà nói đúng” tôi đồng tình “Và có lẽ những mánh tường thuật tồn tại là để dạy chúng ta hiểu chuyện đó”
.
Cô ấy lẩm bẩm.
.
“Trong thế giới của mánh tường thuật thì… dĩ nhiên, lừa độc giả cũng là một chuyện, nhưng… lấy ví dụ trước đó đi, người đó không cố tình đi tuyên bố ‘dù rằng tôi sống cuộc sống nam tính thế này, nhưng tôi vẫn là nữ’ rồi phản bác người khác. Dù trong mắt người khác họ là như thế nào đi nữa thì người cảnh sát đó vẫn tiếp tục sống như bình thường, đó có lẽ là một bài học quan trọng từ các mánh tường thuật đi”
“Ừm”
.
Tôi gật đầu.
.
“Theo cách hiểu đó, dù trong cuộc sống thường nhật như thế này của chúng ta, cũng sẽ có một cái mánh tường thuật nhỏ nào đó ẩn núp đâu đó. Ở nơi mà chúng ta không để ý, nếu như nhìn từ góc nhìn của độc giả phe thứ ba, có lẽ chúng ta đang khiến người khác hiểu lầm gì đó chăng”
.
Càng nói chuyện, tôi càng thấy đau lòng.
Để gạt bỏ cảm xúc đó, tôi nhìn đồng hồ.
Khoảng 15 phút nữa là bắt đầu tiết một buổi phụ đạo.
.
“Lớp đầu của bà là gì…?”
“Tiết hai tui mới lên lớp. Lớp phụ đạo khoa học nào cũng thế mà”
“Vậy sao, tui thì tiết một. Ừ, chắc tui đi trước”
“Ừ”
.
Cầm lấy túi giấy chứa đầy sách trên tay, tôi đứng dậy. Mỉm cười đáp lại Izumi, tôi cũng rời đi.
Không ổn, không ổn.
Cô ấy là bạn thanh mai trúc mã, cũng là một người bạn tôi thường nói chuyện. Nhưng chỉ có thế. Tôi cũng chỉ có thể đối xử cô ấy như thế.
Dù tôi nói gì đi nữa, tôi vẫn phải tiếp tục với cuộc sống bình thường này bản thân phấn đấu có được.
Để tiếp tục nuôi sống vợ con mình, tôi sẽ tiếp tục dạy Anh Văn cho những học sinh Cao Trung này. Và đó cũng là những gì duy nhất tôi cần phải làm.
Một giáo viên đã gần 40 nói chuyện về tình yêu làm gì nữa? Vốn dĩ, Izumi cũng có một gia đình và một đứa con nhỏ của riêng mình mà.
Hơi thở dài, tôi lặng lẽ rời khỏi phòng giáo viên.